In de Kleiputten van Terhagen (Rumst) en Boom zouden twee historische storten gesaneerd moeten worden. De provincie Antwerpen en de Vlaamse Waterweg zijn de eigenaars van deze terreinen. De kostprijs van de sanering wordt geraamd op meer dan 6 miljoen euro en kan door de aanleg van een loskade en een tunnel oplopen tot meer dan 17 miljoen euro. Om de kosten van de sanering te compenseren is een van de voorstellen om grondoverschotten vanuit de werken voor de Oosterweelverbinding aan te voeren en de Kleiputten daarmee op te vullen. Daarvoor is 4,5 miljoen kubieke meter grond nodig die via het water zal worden aangevoerd. De Groen-fractie in de Antwerpse provincieraad eist een maximale transparantie in het dossier en pleit ervoor om de sanering niet los te koppelen van de bestemming.

Waarover gaat het?

In de jaren 1970 en 1980 was er in de Rupelstreek een zware economische crisis omwille van de teloorgang van de baksteennijverheid. De Kleiputten in Boom en Terhagen (Rumst) werden door experts aangeraden als uiterst geschikt voor het bergen van afval omdat de kleilaag een geringe waterdoorlaatbaarheid heeft en omdat er geen actieve waterwinning was in dit gebied. In de jaren 1980 werd er vanuit eigen land, Nederland en Duitsland afval geëxporteerd naar de Kleiputten. Tot aan de jaren 1990 werd er ook gips gestort.

De actiegroepen, die in de jaren 1980 en 1990 door een groeiend milieubewustzijn ontstonden, ageerden tegen het grootschalig dumpen van afval. Zij hebben de politici ervan bewustgemaakt dat de bestemming als stortplaats niet langer aanvaardbaar was. De afvalstrijd in de Rupelstreek werd dan ook een langzaam bewustmakingsproces. De lange weg naar de bodemsanering en naar een nieuwe bestemming is anno 2020 op een kantelpunt beland.

In de Kleiputten moeten in principe twee historische storten gesaneerd worden. De provincie Antwerpen en de Vlaamse Waterweg (voorheen Waterwegen en Zeekanaal) zijn de eigenaars van deze terreinen. De kostprijs van deze sanering wordt geraamd op meer dan 6 miljoen euro: met inbegrip van de aanleg van een kade en een tunnel wordt dit minimaal 17 miljoen euro. En dan zijn de kosten van de grond, de handeling van de grond en de herbebossing of de eindinrichting van de infrastructuur er nog niet eens bij gerekend. Om de kosten van de sanering volledig te compenseren is een van de voorstellen om grondoverschotten (die geld opbrengen) aan te voeren en de Kleiputten op te vullen. Daarvoor is 4,5 miljoen kubieke meter grond nodig die zal aangevoerd worden via het water.

Achtergrondinfo bij de voorliggende aanpak

De provincie en de Vlaamse Waterweg zagen een opportuniteit in de werken voor de Oosterweel-verbinding. De provincie en de Vlaamse Waterweg willen hiervan 4,5 miljoen kubieke meter grond reserveren. Men zou kunnen stellen dat de provincie en de Vlaamse Waterweg hier hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen en een duurzame oplossing nastreven waarin de belastingbetaler ontzien wordt.

De perceptie leeft echter dat het hier louter gaat over het vinden van een oplossing voor een financieel probleem. Sanering en bestemming zijn een complex verhaal. Men stelde een intendant aan en er werd een stuurgroep met de diverse stakeholders opgericht. Ook werd er een participatietraject voor de bestemming gelanceerd. De bedoeling is om een oplossing te vinden die voor alle betrokkenen aanvaardbaar is en waarvoor de nodige budgetten moeten worden voorzien.

Complex dossier

Er worden heel wat partners betrokken in dit dossier. Zo moeten er overeenkomsten gemaakt worden met de gemeenten Boom en Rumst en met de BAM, maar ook de firma Wienerberger speelt een belangrijke rol. Momenteel loopt er een MER-onderzoek, wat wil zeggen dat alle milieueffecten in kaart worden gebracht. Er werd ook gestart met de opmaak van een PRUP (provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan), waarbij de oorspronkelijk bestemming - een golfterrein - door de provincieraad gewijzigd wordt naar een bestemming die gepast is voor een natuurgebied met een laag-dynamisch recreatief gebruik.

Terechte bezorgdheid bij de inwoners

Inwoners maken zich terecht zorgen over de hinder die deze werken gaan veroorzaken. Het project wordt wel in verschillende fases uitgevoerd, maar het is duidelijk dat grote delen van de putten voor jaren ontoegankelijk zullen zijn, dat er eerst natuur natuur zal moeten verdwijnen en dat vissers, mountainbikers en wandelaars gedurende jaren andere oorden moeten opzoeken. Ook de budgetten voor de inrichting na de sanering moeten nog worden ingevuld.

Maar ook de omvang van de definitieve sanering en de huidige sanering van de asbeststorten roepen vragen en twijfels op.

Oude politieke cultuur werkt niet en zulke grootschalige projecten kunnen niet opgedrongen worden aan de omgeving. Goed en voortijdig overleg is de basis om niet in conflictsituaties terecht te komen en daar wil de Groen-fractie in de provincieraad alert voor zijn en op blijven wijzen. Groen hecht veel belang aan de burgerparticipatie die zich in het participatietraject kan realiseren.

Standpunt Groen-fractie in de Antwerpse provincieraad

• Het asbest en het gipsstort moeten gesaneerd worden. Onmiddellijk en degelijk.
• De omvang van de sanering is afhankelijk van de vervuiling, wat meteen het wettelijk kader vormt.
• Een maximale transparantie en betrokkenheid zijn noodzakelijk en dat zal veel inspanningen kosten. Het hele traject zal een tiental jaren in beslag nemen en dat vergt veel van de omgeving qua toegankelijkheid, informatie, …
• In de participatie moeten de stakeholders zowel bij de sanering als bij de bestemming betrokken worden en de sanering mag niet zomaar losgekoppeld worden van de bestemming.
• Het doel moet zijn om de putten veiliger en toegankelijker te maken met oude en nieuwe waardevolle natuur en bestaande en nieuwe initiatieven op het vlak van eco-recreatie.
• De budgettering van de inrichting en ook de beschikbare budgetten moeten duidelijk zijn.

De Groen-fractie van de provincie zal het participatietraject constructief opvolgen, opdat maximale transparantie en performantie gerealiseerd worden.

Om een maximale transparantie (openheid) en performantie (de kracht van een complex project is haar gedragenheid) te verkrijgen, stelde provincieraadslid Louis Schoofs (Groen) de volgende vragen in de commissie Economie van de provincieraad:

Sanering

Tijdelijke of onmiddellijke sanering (voorlopige kostprijs 641 430 euro)

• Betrokkenen en stakeholders?
  
  • Saneringsplichtigen Provincie Antwerpen + Vlaamse Waterweg
  • Betrokkenen Ovam, gemeenten Rumst, Boom
  • Lokale bevolking (stakeholders)
  • Intendant
• Doel / methode?
  
  • Veilige duurzame omgeving creëren, niet toegankelijk voor publiek.
• Vragen
  
  • Wie doet de huidige inspecties?
  • Zijn de verslagen beschikbaar?
  • Wat is het actieplan in het beheer van het afvalstort, met welk budget?
  • Hoe wordt maximale openbaarheid en participatie met de bevolking, stakeholders opgebouwd?
  • Wie zijn als stakeholders omschreven?
  • Wie bewaakt de degelijkheid van de tijdelijke sanering?
  • Overzicht van de gemaakte kosten?

Definitieve sanering

• Betrokkenen en stakeholders
  
  • Saneringsplichtigen Provincie Antwerpen + Vlaamse Waterweg?
  • Betrokkenen Ovam, gemeenten Rumst, Boom?
  • Lokale bevolking ( stakeholders)
  • Overeenkomst met Lantis
  • Intendant
• Doel /methode?
  
  • In te passen in een geïntegreerde en participatieve herontwikkeling ifv het terrein tot publiek toegankelijk groengebied met laag creatief medegebruik.
• Vragen
  
  • Hoe verhoudt zich de definitieve sanering tot de bestemming? Maw de omvang van de sanering zal allicht impact hebben op de bestemmingsruimte (invulling), budget.
  • Wat zijn de gevoeligheden bij de stakeholders en hoe worden zij geïnformeerd, betrokken?
  • Kort overzicht tot nu toe, maar vooral traject naar de toekomst.
  • Budget van de grondige sanering? Wie voorziet het budget?

Bestemming

• Betrokkenen en stakeholders?
  
  • Provincie Antwerpen
  • Vlaamse Waterweg
  • Gemeenten Boom /Rumst
  • Vlaamse Overheid
  • Intendant
• Doel /methode
  
  • Project MER (noodzakelijk omwille van de ontbossing en de te bouwen kade)
  • INBO (wetenschapelijke begeleiding; studie)
  • PRUP (omzetting van de bestaande golfbestemming naar een bestemming die gepast is voor een natuurgebied met laag-dynamisch recreatief gebruik)
• Vragen
  
  • Wie beslist over wat?
  • Wie zijn de betrokkenen?
  • Stand van zaken MER/INBO/PRUP?
  • Welke garanties zijn in het proces ingebouwd dat het gebied effectief zal ingericht worden als toegankelijk groengebied met laag creatief medegebruik?
  • Kan hier een overzicht van worden gegeven?
  • Opdrachtstelling aan de intendant? Aan wie rapporteert hij, met welke stakeholders werkt hij?
  • Vooropgestelde methode, budget, informatiemomenten, besluitvormingsmomenten?
  • Waar liggen volgens de intendant de kritische succesfactoren ifv performantie, participatie en besluitvorming in het kader van een toekomstig proces?

De antwoorden werden op 21 april in de commissie toegelicht. De bijgevoegde PowerPoint-presentatie verwoordt de meeste antwoorden (klik hier om de Powertpoint te bekijken). Aanwezig waren gedeputeerde Caluwé, de provincieraadsleden van de commissie Economie, leidinggevende ambtenaren van de provincie, de heer Jan Blancke als vertegenwoordiger van de POM (Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij) en de intendant Gert Van de Genachte.

Op 2 vragen werd geen antwoord gegeven.

• Wat is de raming voor het heraanleggen van de omgeving? De groene provincieraadsfractie zal dit aankaarten tijdens de budgetbesprekingen van de provincie in het najaar. De vrees van de bevolking en actiegroepen bestaat dat er na de sanering nog weinig bereidheid zal zijn om te investeren in de omgeving en dat de plannen amper uitgevoerd zullen worden.
• Zijn er momenteel nog asbestvrije stroken die gevaarlijk zijn voor de volksgezondheid? Hierbij verwijzend naar de actiegroep die een eigen onderzoek liet uitvoeren.

Louis Schoofs stuurde hierover een schriftelijke vraag op 29.04.2020:

Aan de voorzitter van de provincieraad Antwerpen

Aan de deputatie van de provincie Antwerpen

Aan de griffier van de provincie Antwerpen

29.04.2020

Louis Schoofs, Provincieraadslid Groen

Schriftelijke vraagstelling aan de deputatie van de provincie Antwerpen

Geachte,

Op de commissie Economie van 21.04.2020 werd uitvoerig ingegaan op mijn vragen over de sanering van De Kleiputten Terhagen en de toekomstige bestemming, waarvoor mijn dank.

Op mijn vraag over het Kiwa-verslag dat uitgevoerd werd op vraag van een actiegroep waarin sprake zou zijn dat er op dit moment 2 vrijliggende asbeststroken zijn, wat in februari 2020 met dronefoto’s werd bevestigd, was het niet mogelijk om op de commissie een antwoord te geven over de ernst en de relevantie hiervan. De intendant zou hierover antwoord bezorgen. Tot heden heb ik geen antwoord gekregen.

Het lijkt mij belangrijk ifv het participatietraject met de stakeholders en de bevolking én het duurzaam blijvend onderbouwen van de geloofwaardigheid rondom deze complexe sanering en bestemming én uit bekommernis voor de volksgezondheid dat er snel een antwoord komt over de opmerkingen van het Kiwa-verslag.

Ik dank u voor de aandacht die u hieraan zal besteden en ik kijk met belangstelling uit naar uw antwoord. Mag ik hopen op een snel antwoord?

Met beleefde groeten

Provincieraadslid Groen

Louis Schoofs

Ondertussen kreeg onze fractie antwoord, maar dat was niet geheel geruststellend. Zo blijkt dat er effectief asbest bloot ligt met een 'potentieel humaan risico'. 

Lees via deze link het volledige antwoord!